Các mảnh kim loại từ tên lửa bắn vào một khu chợ, xuyên qua cửa sổ và tường, khiến một số nạn nhân bị tổn thương đến mức không thể nhận dạng.

Chưa đầy hai giờ sau, Tổng thống Volodymir Zelensky đổ lỗi cho Nga gây ra vụ tấn công, sau đó truyền thông cũng vào cuộc.

Tuy nhiên, bằng chứng được báo New York Times thu thập và phân tích, bao gồm các mảnh tên lửa, hình ảnh vệ tinh, lời kể của nhân chứng và nhiều bài đăng trên mạng xã hội, cho thấy rõ ràng cuộc tấn công thảm khốc này là hậu quả của một vụ phóng tên lửa bằng hệ thống Buk của Ukraine gây ra.

Đây có vẻ là một sự cố bi thảm. Theo các chuyên gia phòng không, loại tên lửa bắn vào khu chợ có thể bay chệch hướng vì nhiều lý do, như trục trặc hệ thống điện tử hay cánh dẫn hướng bị hỏng.

Sự cố tên lửa xảy ra trong bối cảnh giao tranh diễn ra liên tục ở khu vực xung quanh. Lực lượng Nga pháo kích vào Kostiantynivka trong đêm hôm trước. Một nhóm đăng trên Telegram địa phương nói về cuộc tấn công bằng hỏa lực pháo binh Ukraine từ thành phố này chỉ vài phút trước khi khu chợ trúng tên lửa.

Người phát ngôn của lực lượng vũ trang Ukraine cho biết, cơ quan an ninh nước này đang điều tra vụ việc nên không thể bình luận gì thêm.

Chính quyền Ukraine ban đầu cố gắng ngăn cản phóng viên của New York Times tiếp cận các mảnh vỡ tên lửa và khu vực trúng tên lửa ngay sau cuộc tấn công. Nhưng cuối cùng, nhóm phóng viên vẫn có thể vào hiện trường, phỏng vấn các nhân chứng và thu thập tàn tích của vũ khí.

Đoạn phim từ camera an ninh cho thấy tên lửa bay vào Kostiantynivka từ hướng lãnh thổ do Ukraine nắm giữ chứ không phải từ phía sau phòng tuyến của Nga.

Khi nghe thấy âm thanh của tên lửa bay đến gần, ít nhất bốn người đi bộ gần như đồng thời quay đầu về phía có tiếng ồn. Một lúc trước khi tên lửa rơi vào khu chợ, người dân ở đây nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của tên lửa khi nó bay qua 2 chiếc ô tô đang đỗ, cho thấy nó bay đến từ hướng tây bắc.

Đầu đạn của tên lửa phát nổ cách mặt đất vài mét ngay trước khi va chạm, làm văng các mảnh kim loại ra xung quanh. Theo một chuyên gia về chất nổ và phân tích của New York Times, miệng hố và mức độ tàn phá từ khi tên lửa phát nổ cho thấy vũ khí này bay đến từ hướng tây bắc.

Những bằng chứng khác cho thấy, vài phút trước cuộc tấn công, quân đội Ukraine đã phóng 2 tên lửa đất đối không từ thị trấn Druzhkivka về phía tiền tuyến của Nga. Druzhkivka cách Kostiantynivka 10 dặm về phía tây bắc.

Các phóng viên của New York Times đang ở Druzhkivka thì nghe thấy tiếng phóng tên lửa lúc 2 giờ chiều, âm thanh từ tên lửa thứ hai vang lên sau đó vài phút. Tình cờ, một thành viên trong nhóm đã ghi được âm thanh vụ phóng đầu tiên trong tin nhắn thoại.

Cư dân ở Druzhkivka cũng bàn tán về một vụ phóng tên lửa vào thời điểm đó trên một nhóm Telegram. “Thêm một lần nữa”, một bài đăng lúc 2h03 chiều viết về vụ phóng tên lửa thứ hai.

Người dân địa phương mô tả âm thanh từ hai vụ phóng này ồn ào bất thường, vượt xa những âm thanh chiến trường mà họ đã quen.

Thời điểm diễn ra hai vụ phóng này phù hợp với khung thời gian tên lửa tấn công khu chợ ở Kostiantynivka, tức khoảng 2h04 chiều.

Sau vụ nổ ở khu chợ, chính quyền Ukraine nói rằng lực lượng Nga đã bắn tên lửa bằng hệ thống phòng không S-300. Tuy nhiên, tên lửa S-300 mang đầu đạn khác với tên lửa phát nổ ở Kostiantynivka.

Mặt tiền ốp kim loại của các tòa nhà gần vụ nổ nhất bị thủng hàng trăm lỗ hình vuông hoặc hình chữ nhật, có thể do các mảnh hình khối bắn từ tên lửa gây ra.

Đo đạc các lỗ này và các mảnh vỡ được tìm thấy tại hiện trường phù hợp với tên lửa 9M38, loại được phóng từ xe phòng không di động Buk. Ukraine đang sử dụng hệ thống Buk và Nga cũng vậy.

Hai chuyên gia xử lý bom quân sự độc lập cũng đưa ra kết luận tương tự, rằng các mảnh vỡ và thiệt hại tại địa điểm tấn công phù hợp nhất với một quả 9M38.

Chưa biết lý do gì khiến tên lửa có tầm bắn tối đa hơn 43km lại trúng vào Kostiantynivka, dù nó có thể gặp trục trặc và rơi trước khi trúng mục tiêu dự kiến.

Khi rơi ở khoảng cách dưới 16km, tên lửa có thể vẫn còn nhiên liệu chưa sử dụng hết trong động cơ, khiến động cơ tên lửa phát nổ hoặc bốc cháy khi va chạm. Kịch bản đó là cách giải thích hợp lý cho những vết cháy sém lan rộng ở khu chợ.