ng những ngày đầu của chiến sự ở Ukraine, máy bay không người lái (drone/UAV) nổi lên như là thứ vũ khí đem lại thắng lợi bất ngờ cho Ukraine trước các lực lượng của Nga.

Lực lượng máy bay không người lái đặc biệt của Ukraine, từ các loại UAV cỡ nhỏ thường được sử dụng để giám sát đến những chiếc Bayraktar TB2 nổi tiếng do Thổ Nhĩ Kỳ thiết kế, góp công trong việc phá hủy xe tăng và xe bọc thép của Nga.

Song Nga đã rút ra bài học. Các chuyên gia nói với Business Insider rằng UAV ngày càng trở nên kém hiệu quả vì Nga đã cải tiến hệ thống phòng thủ, giờ đây đang bắn rơi và gây nhiễu nhiều UAV của Ukraine.

"Điều đang xảy ra hiện nay là tác chiến điện tử và hệ thống phòng không của Nga đã được tổ chức và chiến đấu tốt hơn so với những tháng trước đó trong cuộc chiến", Samuel Bendett, chuyên gia về các hệ thống quân sự không người lái và robot tại Trung tâm Phân tích Hải quân, cho biết.

Nga đảo ngược tình thế

Lực lượng Nga đang sử dụng radar cảnh báo sớm để xác định UAV, cũng như sử dụng hệ thống tác chiến điện tử để gây nhiễu và gián đoạn liên lạc của UAV, ông Bendett nói. Họ cũng sử dụng nhiều loại vũ khí khác nhau như súng máy và hệ thống phòng không, chẳng hạn như hệ thống tên lửa Tor, để bắn hạ UAV.

Bộ Quốc phòng Nga gần đây công bố video mà họ nói là hệ thống tác chiến điện tử Krasukha-S4 hạ một máy bay không người lái của Ukraine.

Theo ông Mark Cancian, nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ), sở dĩ Ukraine trước đây sử dụng máy bay không người lái hiệu quả như vậy là do Nga chưa tổ chức hệ thống phòng thủ của mình.

"Máy bay không người lái có thể đóng vai trò như vậy vì Nga chậm thiết lập hệ thống phòng không. Họ chậm thiết lập hoạt động vũ khí tổng hợp (thiết giáp, bộ binh, pháo binh, trinh sát, công binh, phòng không) mà lý thuyết tác chiến của họ yêu cầu", ông nói.

Nga đã tổ chức và bố trí tốt hơn hệ thống phòng không trên bộ của mình ở khu vực Donbass, trọng tâm chiến sự trong những tháng vừa qua.

Chuyên gia Bendett dự đoán trong vài tuần tới, quân đội Nga có thể sẽ tìm cách tổ chức tốt hơn và tiếp tục đẩy mạnh cuộc tấn công của mình.

"Họ đang cố gắng gài bẫy Ukraine tại các khu vực xung quanh một số thành phố và thị trấn nhất định, nói chung chỉ đơn giản là cố gắng tiến lên và nghiền nát hệ thống phòng thủ của Ukraine. UAV đang đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp khả năng tình báo, giám sát, trinh sát cho Nga để họ có thể tiến hành các cuộc tấn công từ mặt đất và trên không", ông Bendett nói.

Ukraine hạn chế dùng UAV

Lực lượng Ukraine hiện đang hạn chế sử dụng UAV vì quân đội Nga dễ tiêu diệt chúng hơn và việc mất UAV có thể rất tốn kém. Trong khi các loại UAV sử dụng một lần như Switchblade và Phoenix Ghost có giá vài nghìn USD mỗi chiếc, thì máy bay không người lái TB2 có thể có giá 1-2 triệu USD mỗi chiếc.

Ukraine đã nhận được khoảng 50 chiếc TB2 từ công ty vũ khí Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi xung đột nổ ra hồi cuối tháng 2. Dù vô cùng hiệu quả trong những ngày đầu tiên của chiến sự, những chiếc TB2 nay đã bắt đầu bị Nga bắn hạ, và quân đội Ukraine đang hạn chế sử dụng chúng.

Một chiếc TB2 tại Hmelnitski, Ukraine, năm 2019

Tin tức xuất hiện gần đây nói Mỹ đang có kế hoạch bán cho Ukraine máy bay không người lái vũ trang General Atomics MQ-1C Grey Eagle do Mỹ sản xuất, có năng lực còn mạnh hơn TB2.

Tuy nhiên, hai phi công giấu tên của Lực lượng Không quân Ukraine nói với The War Zone rằng họ không ủng hộ mua loại UAV này do mức giá quá đắt - lên đến 10 triệu USD mỗi chiếc - trong khi chúng có khả năng bị bắn hạ trong nhiệm vụ đầu tiên.

Theo chuyên gia Cancian, hệ thống phòng không của Nga gần như hoàn toàn ở tầm ngắn, các tên lửa và máy bay không người lái tầm trung đặc biệt dễ bị tổn thương vì chúng bay thấp và chậm.

"Các phi công Ukraine mà tôi từng nói chuyện nói rằng vai trò của máy bay không người lái giờ đây bị hạn chế", ông nói. Thay vào đó, quân đội Ukraine kêu gọi phương Tây viện trợ máy bay chiến đấu hiện đại.

Trong khi máy bay không người lái của Ukraine đang trở nên kém hiệu quả hơn trong giai đoạn mới của cuộc chiến, Nga cũng đang cho bay nhiều UAV hơn, đặc biệt là cho các nhiệm vụ tình báo, giám sát và trinh sát, chuyên gia Bendett cho biết.

Ukraine thiếu vũ khí để bắn hạ chúng, và một binh sĩ nói với The Sunday Times: "Chúng tôi không thể nhìn thấy máy bay không người lái của Nga, nhưng chúng có thể nhìn thấy chúng tôi. Điều duy nhất chúng tôi có thể làm là ẩn nấp".