Jay Gatsby là nhân vật chính trong tác phẩm The Great Gatsby của nhà văn Francis Scott Key Fitzgerald. Cuốn sách được phát hành năm 1925 với số lượng giới hạn nhưng lập tức gây bão trong giới văn học quốc tế. The Great Gatsby hiện có giá trị hơn 240.000 bảng Anh và luôn có tên trong danh sách những tiểu thuyết kinh điển nhất mọi thời đại.
Tác phẩm của Fitzgerald lấy bối cảnh nước Mỹ vào những năm 1920. Đây là thời kỳ kinh tế Mỹ phát triển thịnh vượng nhưng cũng nhanh chóng suy kiệt vì cuộc khủng hoảng năm 1929. Cuộc đời Gatsby có thể nói là đại diện cho toàn bộ nước Mỹ thập niên 1920, với sự thành công được xây dựng từ dối trá và cuối cùng kết thúc trong bi kịch.
Gatsby khi sinh ra chỉ là James Gatz nghèo khó. Khi vẫn là một sĩ quan quân đội tay trắng, Gatz đã đem lòng yêu Daisy - một tiểu thư “nhà lành”. Sau này, để có thể lấy được người mình yêu, Gatz quyết tâm làm giàu bằng mọi giá, kể cả những cách thức phi pháp như buôn lậu rượu.
Thế nhưng khi Gatsby trở thành triệu phú, Daisy đã là vợ người ta. Không từ bỏ, anh liên tục tổ chức tiệc tùng xa hoa để thu hút sự chú ý của người đẹp. Phía sau sự bóng bẩy, hào nhoáng của Gatsby là nỗ lực không ngừng của người đàn ông cố gắng hết mình vì tình yêu. Thế nhưng, những bi kịch cứ nối tiếp nhau trong vòng tròn luẩn quẩn của yêu hận tình thù.
Gatsby vốn dĩ là một kẻ dối trá, mạo danh nhưng xuyên suốt tác phẩm người đọc lại chẳng thể ghét hay đổ lỗi cho anh, đâu đó vẫn là cảm xúc tiếc nuối, đau xót và cả thương hại. Gatsby cũng là nhân vật mở đầu cho "thế hệ mất mát" của văn học Mỹ và châu Âu sau Thế chiến thứ nhất - những nhân vật bên lề cuộc đời, không thể hòa nhập với đời sống bình thường và càng cố thoát khỏi cảnh cô độc lại càng cô độc hơn.
Một người đi lên từ tay trắng, có quá khứ tăm tối, chạm tới đỉnh thành công nhưng sau cùng mất đi tất cả, một kẻ lừa đảo nhưng lại yêu say đắm và chân thành, tất cả đã tạo nên một nhân vật Gatsby phức tạp, là biểu tượng lớn của văn hóa đại chúng Mỹ.
The Great Gatsby từng được Modern Library xếp ở vị trí thứ hai trong danh sách 100 tiểu thuyết hay nhất của thế kỷ 20 và được tạp chí Time vinh danh là một trong 10 tác phẩm văn học vĩ đại nhất mọi thời đại. Không chỉ vậy, bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết này của đạo diễn Baz Luhrmann, với sự góp mặt của tài tử Leonardo DiCaprio, đoạt hai giải Oscar ở mùa giải lần thứ 86 và là phim ăn khách trong năm 2013 với số tiền trên 353 triệu USD toàn cầu.
