Hai nhà tâm lý học David Buss và Michael Barnes đã yêu cầu những người tham gia xếp hạng 76 đặc tính (Bạn cho rằng điều gì là quan trọng nhất ở một người mà bạn muốn ở bạn đời của mình?).

Câu trả lời: Người chiến thắng không phải là người đẹp, không phải là người phô trương được sức mạnh c‌ơ th‌ể, mà là người “tử tế và thông cảm”, tiếp theo là kiểu người “có tính cách sôi nổi” và sau nữa là “thông minh”.

Trong khảo sát này, nam giới nói rằng họ thực sự đánh giá cao vẻ bề ngoài (hơn là so với phụ nữ), trong khi phái nữ nói họ đánh giá cao khả năng kiếm tiền của đối tác (hơn là  nam giới) – nhưng chẳng có phái nào cho rằng sự hấp dẫn hình thể hay địa vị xã hội là những ưu tiên hàng đầu khi họ chọn bạn đời.

Mọi người, dù vậy, có thể vẫn là những kẻ nói dối. Một số thực nghiệm khách quan cho thấy, sự hấp dẫn hình thể là quan trọng, và trong một số trường hợp, là số 1 đối với cả nam giới và phụ nữ. Địa vị (dù không quan trọng bằng nhưng cũng cần phải đo lường: thu nhập, học vấn…) xếp ở vị trí phía sau nhưng không xa. Trong các nghiên cứu thực tế về sự hấp dẫn lẫn nhau giữa đàn ông và phụ nữ, hình thể và khả năng kiếm tiền luôn là công cụ dự báo tốt cho mối quan hệ sau này.

Trong khi mọi người có xu hướng thích những người giống với mình về những đặc điểm tiêu biểu như tôn giáo hay tính tiết kiệm, nhưng đối với sắc đẹp và thu nhập, thì càng đẹp và càng kiếm tiền giỏi thì càng tốt. Và mọi người dường như muốn lựa chọn đối tác hơn họ nhiều về mặt này. Họ không muốn đến một cuộc mai mối như một trò may rủi vậy.

Ví dụ điển hình cho điều nói ở trên thường gặp ngoài đời là “sự trao đổi giữa hình thức – địa vị” – một người đẹp lấy một người giàu hoặc ngược lại, hoặc cả hai. Đó là câu chuyện rất kinh điển giữa một tỷ phú già tìm mọi cách theo đuổi cô người mẫu áo tắm, vốn chưa bao giờ biết đến Paris nhưng luôn mơ ước đến đó.

Tât cả những gì bạn cần là tiền bạc và quyền lực, và những người đẹp sẽ tự động tìm đến với bạn nếu bạn có những thứ đó.

Homer Simpson, nhân vật chính trong series phim hoạt hình The Simpsons, khi bị thừa cân vì ăn quá nhiều đồ ngọt, bản năng của ông đã biến những cái đó thành của cải và hạnh phúc. “Trước hết là bạn ăn đồ ngọt, sau đó bạn sẽ có nhiều của cải và phụ nữ”. Đó là sự khâm phục được bày tỏ dành cho bộ phim Scarface (tuy nhiên, thực tế trong phim lời trích dẫn là “tiền” chứ không phải là “đồ ngọt”).

Nhà xã hội học thuộc trường đại học Notre Dame Elizabeth McClintock đã có một nghiên cứu sâu về các đặc tính liên quan đến sự hấp dẫn lẫn nhau giữa đàn ông và phụ nữ. Công trình của bà được xuất bản tháng trước trên Tạp chí American Sociological Review. Theo đó, kết luận được rút ra dựa trên 1.507 cặp đôi trong các giai đoạn khác nhau trong mối quan hệ của họ, như hẹn hò, ăn ở với nhau (chưa chính thức), và lấy nhau.

“Sự trao đổi giữa địa vị-sắc đẹp, theo đó, là phù hợp với khái niệm thông thường về việc lựa chọn một đối tác “trong mơ”, cũng là một quy trình thị trường cạnh tranh”, McClintock viết, “khái niệm này được chấp nhận rộng rãi cả trong văn hóa phổ thông và học thuật”. Bà đặc biệt nhấn mạnh đến khái niệm này trong việc lựa chọn bạn đời, “theo đó những người đàn ông giàu có sẽ kết hợp với các cô gái trẻ đẹp”, như một lẽ thông thường.

Nhưng McClintock cũng nói, ngoài Donald Trump và những ông trùm nhỏ, trong thế giới thực, chuyện đó gần như không tồn tại. Nếu có, thì nơi đó cũng là nơi câu chuyện kết thúc. Yếu tố quyết định trong chuyện ghép đôi ở đây là “sự tương xứng”.

Cái dường như được xem  là sự trao đổi giữa sắc đẹp với địa vị xã hội trên thực tế lại thường lại không phải một sự trao đổi, McClintock viết, mà là rất nhiều những phẩm chất tương đồng giữa hai người. Phụ nữ thành đạt kết hợp với đàn ông thành đạt, tương tự phụ nữ đẹp kết hợp với đàn ông đẹp.

“Đôi khi, bạn nghe ai đó nói rằng những chàng trai thực sự tử tế thích các hot girl”, McClintock nói với tôi, “nhưng tôi thấy họ thích các cô gái cũng tử tế như họ. Tử tế không có nghĩa là mang cho ai thật nhiều tiền. Nếu bản thân chàng trai đó cũng “hot”, họ hoàn toàn có thể có được một cô gái cũng “hot” ”.

Bởi thường thì những người có địa vị xã hội cao vẫn được cho là có sức hấp dẫn bề ngoài hơn những người có địa vị thấp hơn, nhiều mối tương quan giữa vẻ ngoài của một người với địa vị của bạn đời của họ là không giống như nhiều người vẫn nghĩ.

“Phụ nữ dành nhiều thời gian chăm sóc vẻ ngoài bản thân hơn nam giới”, McClintock nói. “Thực tế là rất nhiều nam giới kết hôn với phụ nữ đẹp hơn họ, chỉ bởi vì, do thói quen chăm chút hình thức, nên nói chung phụ nữ vẫn thường đẹp hơn nửa kia. Và đương nhiên, đàn ông thích phụ nữ xinh đẹp, và đàn ông cũng là phái kiếm được nhiều tiền hơn phụ nữ (chênh lệch này là 70%), vì vậy, phụ nữ thích đàn ông kiếm được nhiều tiền. Bạn cần phải xét đến những yếu tố này trước khi kết luận, phụ nữ chỉ muốn trao đổi nhan sắc để lấy tiền”.

Nghiên cứu kết luận, không phải mọi phụ nữ đều muốn đến với đàn ông giàu có hơn họ, và cũng không phải mọi đàn ông chỉ muốn tìm kiếm phụ nữ có bề ngoài đẹp hơn. Thay vào đó, mọi người thực sự muốn tìm kiếm sự hòa hợp và cũng như có thể hiểu nhau. Quá trình tìm kiếm này bị chi phối bởi việc kết hợp những điểm mạnh của một người với những đặc tính tương tự ở bạn đời tương lai của họ, hơn là việc đổi sự tử tế để lấy một bề ngoài nóng bỏng, sự tận tâm chỉ để nghe những lời đầu môi, kiến thức văn hóa sâu rộng để lấy một người cái gì cũng biết một ít…

Ít nhất, một phần bởi vì những người hấp dẫn về hình thức thường được đối xử ưu ái, nên họ cũng thường được nương tay và có kết quả học tập cao hơn, thành công hơn trong công việc và thu nhập cao hơn. Rất khó để tách biệt các biến số này khi phân tích.

“Nói chung là khó để tách biệt địa vị và hình thức”, McClintock nói, “bởi về cơ bản chúng có sợi dây liên kết với nhau rất chặt chẽ…Tôi không thể làm được điều đó, và không biết liệu ai có thể”.

Các nghiên cứu trước đây phát hiện ra rằng, hình thức và học vấn “giúp phụ nữ có được một cuộc sống tốt hơn thông qua hôn nhân (ví như lấy chồng có nghề nghiệp tốt hơn chị ấy/cô ấy hoặc cha của chị ấy/cô ấy)”. Nhưng những nghiên cứu này lại thường không đề cập đến hình thức của nam giới, và do đó chưa phân tích việc hai người cùng hấp dẫn về vẻ bề ngoài sẽ có sức hút với nhau như thế nào.

McClintock còn cho rằng, một xu hướng cho rằng những người có địa vị cao thường được đánh giá hấp dẫn hơn dường như không thay đổi từ xưa đến nay. “Bởi vì vậy”, McClintock nói, “người ta vẫn xem những phụ nữ kết hôn với chồng có địa vị cao là hấp dẫn hơn. Và trong sự kết hợp này, người ta thậm chí không bao giờ nhắc đến việc người đàn ông cần phải đẹp. Thay vào đó, người ta nói, cô ấy đẹp, anh ấy giàu có hay cô ấy đẹp vì vợ chồng họ là người có địa vị cao”.

“Giả thiết rằng, nếu hình thức của nam giới được đánh giá cao, trong khi địa vị của phụ nữ mới là quan trọng, thay vì sắc đẹp của họ”, Eli Finkel, nhà tâm lý học tại đại học Northwestern, nói với tạp chí New York, “thì việc kết đôi sẽ bị các nhà khoa học đánh giá sai”.

“Các nhà khoa học cũng là con người”, Finkel nói, “và chúng ta có thể vô tình bị che mắt bởi những gì tưởng như là hiển nhiên. Những nghiên cứu mà chỉ quan tâm đến thu nhập của đàn ông (thay vì phụ nữ) và hình thức của phụ nữ (thay vì đàn ông) cũng mắc phải một vấn đề như vậy, như những bài báo một chiều đã từng đánh giá”.

“Cả hai người cùng đẹp có thể không loại trừ việc cả hai cùng có địa vị tương xứng (nghĩa là có thể cùng tồn tại)”, McClintock nói, “nhưng ít nhất chúng sẽ tác động đến nhau đáng kể”.

Mô hình trao đổi địa vị -  hình thức nói chung là có hại, hiểu theo một số cách, McClintock nói. “Nó đánh giá thấp tầm quan trọng sự nghiệp của phụ nữ. Nói cách khác, đề cao vẻ bề ngoài của họ. Sự thật là, mọi người đánh giá phụ nữ qua vẻ bề ngoài, và đàn ông cũng không là ngoại lệ. Sẽ là nông cạn nếu chỉ đánh giá ai đó qua vẻ bề ngoài, mà nên tập trung vào phẩm chất và thành quả của họ. Nếu phụ nữ muốn những người đàn ông thành đạt, chị ấy/cô ấy cũng là người có tham vọng”.

Với mô hình trao đổi địa vị - hình thức, sự hấp dẫn bề ngoài có thể giúp phụ nữ có một vị thế cao hơn, McClintock nói, nhưng không thể bỏ qua sự đánh giá của người phụ nữ về bề ngoài của bạn đời của cô ta.

“Dường như điều này làm khái niệm hôn nhân trở nên vụ lợi, không như ý tưởng thông thường là chúng ta phải giống như bạn đời tương lai của mình và chúng ta muốn một người chúng ta có thể đồng hành lâu dài. Đây không chỉ là chuyện trao đổi giữa tiền bạc và nhan sắc, anh ta có thể hất cô ấy ra ngoài ngay khi nhìn thấy một vài nếp nhăn xuất hiện trên khóe mắt”.