Không những thế, Hội nghị ASEAN 2014 đã chứng kiến việc Hội nghị Bộ trưởng ASEAN ra một tuyên bố riêng về một vụ việc phức tạp ở Biển Đông. Đây là lần đầu tiên, sau 20 năm, mới có một tuyên bố như thế. Việc ra tuyên bố riêng là khác với thông lệ. Thông thường, hội nghị các ngoại trưởng ASEAN chỉ làm các công việc chuẩn bị cho Hội nghị cấp cao.

Nhưng do tính cấp thiết của vấn đề, ngay trong ngày họp ngoại trưởng, đã thảo luận, thống nhất và ra ngay tuyên bố riêng, trước khi khai mạc phiên họp của các lãnh đạo cấp cao. Đây là hành động vừa đoàn kết, vừa thấy rõ tính cấp thiết phải lên tiếng trước sự việc nghiêm trọng đang xảy ra ở Biển Đông, chứ không chờ đến Hội nghị cấp cao. Một việc làm chưa có tiền lệ.

Vấn đề Biển Đông tiếp tục được đề cập trong hai văn kiện quan trọng, gồm Tuyên bố Nay Pyi Taw của ASEAN-24 và Tuyên bố của Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEAN-24. Điều đáng chú ý là đề cập lần này mạnh mẽ hơn các tuyên bố trước đây.

Cụ thể, Tuyên bố của Chủ tịch ASEAN-24 bày tỏ sự “quan ngại sâu sắc về các vụ việc đang diễn ra trên Biển Đông”, tức là đề cập trực tiếp tới câu chuyện giàn khoan với tính chất rất nghiêm trọng. Rồi Tuyên bố của Chủ tịch ASEAN-24 “ghi nhận tầm quan trọng của Tuyên bố của các bộ trưởng ngoại giao”. Qua đó, giá trị tuyên bố của các ngoại trưởng đã được nâng lên cao hơn cả cấp bộ trưởng rồi, gần như tuyên bố của cấp cao.

- Phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phát đi thông điệp rất rõ ràng của chúng ta. Đó là phải thông tin rõ, kịp thời, chủ động về vụ việc này; làm rõ sự vi phạm; thông tin rõ chính sách đối ngoại nhất quán của VN là hòa bình, hòa hiếu với các nước, nhưng kiên quyết bảo vệ chủ quyền của mình.

VN kêu gọi tất cả các nước, các cá nhân, các tổ chức quốc tế, cùng nhìn nhận thẳng vào sự việc đó để đòi hỏi, yêu cầu TQ rút giàn khoan ra khỏi thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của VN. Chính sách của VN luôn trân trọng, tôn trọng và vun đắp cho quan hệ tốt đẹp Việt – Trung. Ngay trong vụ việc này, ta cũng kiên trì đối thoại, đàm thoại ở tất cả các cấp.