Khi lũ tràn về, người dân ở vùng hạ lưu các con sông Thu Bồn, tỉnh Quảng Nam như huyện Duy Xuyên, thị xã Điện Bàn, Hội An…. lại đổ xô ra cánh đồng để "săn" đặc sản. Ngoài cá lóc, cá diếc, rô đồng, cua, tôm tép, lươn, ếch… nơi đây còn có con lịch.
Con lịch còn có tên gọi khác là lạch đồng, có hình dáng bên ngoài rất giống với con lươn. Thực tế, con lịch và con lươn đều cùng một họ lươn. Đặc điểm bên ngoài của chúng khá giống nhau, như đều thuộc loài lưỡng tính, không có vảy, hô hấp bằng mang và qua lớp biểu bì. Ngoài ra, chúng thường hay sống ở tầng đáy của những vùng ngập nước, rạch,… và đầm lầy.
Ban ngày, con lịch và con lươn thường ở trong hang nhưng đến đêm thì chúng có thói quen đi tìm kiếm thức ăn như côn trùng, cá con và tôm tép. Vào mùa mưa, cả con lịch và con lươn bắt đầu sinh sản, chúng đào hang và làm tổ bong bong (nằm trong vùng nước nông) để đẻ trứng. Tuy bề ngoài và một số đặc tính khá giống nhau, nhưng con lịch và con lươn cũng có một số điểm khác biệt.
Theo đó, con lươn có thân hình dẹt, đuôi nhọn và có kiểu dangs như tam giác. Kích cỡ của một con lươn trưởng thành sẽ dài 40 - 80cm và nặng khoảng 180gr - 800gr. Lịch có thân tròn, đuôi dẹp và phát triển hơn đuôi lươn, mắt, mũi con lịch trong, nhô ra hơn lươn.
Con lịch từ món nhà nghèo giờ đã được bán ở chợ với giá vô cùng đắt đỏ
"Từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 8 là thời điểm lịch vào mùa. Khi đó, người dân rủ nhau đi "săn" lịch để bán ở chợ hay nhập cho các nhà hàng và bán sỉ cho các đầu mối. Để bắt lịch thì phải có cái cào vì loài này hay giấu mình dưới lớp bùn đất. Người dân phải lội ra giữa dòng sông cạn, rồi đưa cào xuống, cào mạnh từng đường. Thế là những con lịch giấu mình dưới cát hay lớp mùn đất bị mắc vào lưỡi cào.
Khi phát hiện, người cào phải nhanh chóng đưa lưỡi cào lên, áp sát vào miệng cái giỏ tre để bắt, vì lịch rất trơn", chị Kim Anh (ở Quảng Ngãi) chia sẻ.
Lịch rất hiếm và ngon nên dân bắt được đến đâu hết hàng đến đó
Chị Kim Anh nói thêm, lịch ngon nhất là thời điểm đầu mua bởi lúc này con nước đầu tiên đặc quanh mang đầy phù sa đổ về đầu nguồn. Lúc này, những con lạch dài 30-40m vàng ươm béo múp, đến cả xương của nó cũng mềm và ngon. Từ lịch, bà con Quảng Nam chế biến thành nhiều món ngon như om chuối, rim, nấu cháo, nướng bẹ chuối, kho khế, món nào cũng rất hấp dẫn.
"Trước ít người biết tới con lịch, người dân địa phương bắt về chế biến các món ăn. Chúng xuất hiện trong bữa cơm nghèo khó của người dân nơi đây, ít ai mang ra bán ở chợ. Giờ đây, lịch trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua về thưởng thức, giá cả cũng từ đó mà tăng vọt lên cao", chị Kim Anh nói.
Cơm lịch nướng trái dừa là đặc sản ở Quảng Nam
Đặc biệt, con lịch một năm chỉ có duy nhất vào mùa lũ và chỉ xuất hiện ở 3 con lũ đầu mùa, mỗi đợt chỉ kéo dài 1-2 ngày. Vì hiếm nên giờ đây, mỗi khi có lịch, thương lái tranh nhau mua tại chỗ, giá bán lịch lên đến 750.000 đồng/kg loại lớn và còn sống; 450.000 đồng/kg loại lịch đã chết.
