Bớt lễ để thêm hội
Theo BCĐ hội Lim xuân Tân Mão 2011, và cũng như truyền thống đẹp những năm qua, ngoài 6 lán quan họ tại trung tâm lễ hội là đồi Lim (thị trấn Lim - huyện Tiên Du), trong hai ngày lễ hội (14 và 15-2), các làng quan họ gốc thuộc xã Nội Duệ, Liên Bão và thị trấn Lim đều sẽ mở hội hát. Đó là các thôn Lũng Giang, Lũng Sơn, Duệ Đông, Đình Cả, Lộ Bao, Duệ Khánh, Hoài Thị, Hoài Thượng và Bái Uyên... Tại đây sẽ có những cuộc quan họ tại cửa đình, cửa chùa và hát quan họ trên thuyền... Một số gia đình nghệ nhân quan họ ở Lũng Giang, Lũng Sơn và Duệ Đông sẽ tổ chức hát canh trong hai ngày diễn ra lễ hội.
Theo ông Nguyễn Hữu Mạnh - Phó Chủ tịch UBND huyện, Trưởng BCĐ hội Lim 2011, việc giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống của hội Lim năm nay được đặc biệt chú ý. Ngoài những thay đổi về trình diễn như không dùng micro khi hát hay loại bỏ các trò chơi hiện đại, đỏ đen ra khỏi môi trường lễ hội..., các yếu tố dân gian sẽ được chú trọng hơn. Bởi hội Lim nguyên bản là lễ hội dân gian, của người dân, chính quyền chỉ định hướng và quản lý chứ không trực tiếp đứng ra tổ chức.
Các năm trước, lễ rước Sắc và tế lễ vào sáng 13 tháng Giêng thường diễn ra linh đình, kéo dài, thu hút nhiều người nhưng cũng gây tắc nghẽn giao thông và làm các liền anh liền chị cùng người yêu quan họ ở các làng tốn nhiều thời gian, không tổ chức được các hoạt động riêng. Đáng chú ý là năm nay, hoạt động lễ sẽ được rút gọn, chỉ rước ở các đình làng chứ không rước về đồi Lim để dành thời gian, không gian lễ hội cho các làng.
Băn khoăn còn đó!
Những điều chỉnh qua mỗi năm với mong muốn cho lễ hội lớn nhất vùng quan họ được hay hơn, đẹp hơn đều đáng hoan nghênh. Hy vọng BCĐ, BTC mà có lẽ trong đó rất nhiều người đã gắn bó với hội suốt nhiều năm qua, sẽ tính trước được những kết quả hoặc tốt hoặc chưa thật tốt để linh hoạt điều chỉnh. Nhìn lại thì hội Lim 2006, sau một số năm quan họ hát với âm thanh công suất lớn và “chọi tiếng” trên đồi Lim, các trại quan họ đã hát bộ. Tuy nhiên do người xem quá đông và ồn ào nên vòng trong nghe đã khó, các vòng ngoài lại càng “không hiểu gì”. Vì thế các năm sau quan họ trở lại micro, hát “qua loa” với âm lượng có giảm bớt. Năm nay quan họ lại hát bộ trên đồi với lượng người xem chắc chắn là đông đúc và ồn ào hơn nữa, không hiểu các liền anh liền chị có “đấu” lại được số đông xô bồ?
Hát trên đồi những năm qua dường như cũng “trung thành” khá lâu với hình thức lán trại sân khấu hoá. Nghệ nhân Nguyễn Năng Địch thôn Lũng Giang kể, hội ngày xưa đương quan họ lên đồi gặp gỡ và đi lại, đứng hát với nhau thôi! Sẽ tiếc thay nếu hình thức hát rất nên thơ và lịch lãm này không được phục dựng hay thử nghiệm. Hai bọn quan họ có thể hát đối với âm lượng vừa phải trên một diện tích được khoanh vùng và người xem có thể đứng xung quanh thưởng thức. Không hiểu ngành văn hoá Bắc Ninh có nghĩ tới điều này?
Một “nỗi buồn” khác còn tồn động mấy năm qua vẫn “ông nói ngược, bà nói xuôi” là hình ảnh “quan họ ngả nón xin tiền, nhận tiền”. Hình ảnh này bị phê phán nhưng ở Bắc Ninh nhiều người cũng “cự lại”, người nghe tặng thì người hát phải lịch sự đỡ lấy chứ sao! Bởi thế, thuyền quan họ hàng năm cứ phải loanh quanh ven bờ các ao, hồ để vừa hát vừa đưa nón quai thao ra đỡ tiền, mà rất phổ biến là tiền lẻ. Trông thật buồn! Đáng ngạc nhiên là đã nhiều mùa hội qua mà địa phương vẫn chưa dẹp bằng được “nạn cho tiền lẻ” này. Không thiếu cách ủng hộ nghệ sĩ, liền anh liền chị. Còn người hát, cứ dong thuyền ở xa khán giả một chút, chuyên tâm mà hát cho hay, cho đẹp thì đã làm sao!
