Theo Thống đốc Lê Minh Hưng, NHNN xử lý và giám sát giới hạn sở hữu cổ phần, sở hữu chéo tại các tổ chức tín dụng (TCTD) thông qua yêu cầu chuyển nhượng, thoái vốn, sáp nhập, hợp nhất và mua lại cổ phần của các TCTD. Đến nay tình hình sở hữu cổ phần và sở hữu chéo đã giải quyết được cơ bản, tình hình của các ngân hàng cũng minh bạch và đại chúng hơn. Tình trạng của cổ đông và nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng đã được nhận diện và xử lý, kiểm soát một bước quan trọng. Các nhóm chi phối hoạt động ngân hàng đã giảm mạnh.
“Cho đến nay, không còn các cá nhân sở hữu trên 5% vốn điều lệ tại các ngân hàng thương mại cổ phần. Số cặp TCTD sở hữu chéo trực tiếp lẫn nhau đã giảm từ 7 cặp năm 2012, đến nay còn 2 cặp. Sở hữu cổ phần trực tiếp lẫn nhau giữa ngân hàng và doanh nghiệp từ 56 cặp năm 2012, hiện nay còn 2 cặp. Số tổ chức tín dụng có cổ đông sở hữu chiếm trên 15% từ năm 2012 là 19 TCTD, hiện nay còn 4 TCTD.”, Thống đốc cho biết.
Tuy nhiên, Thống đốc nêu thực tiễn vừa qua cũng cho thấy một điều, sở hữu chéo cũng là một vấn đề khá phức tạp, rất khó phát hiện và kiểm soát đối với những trường hợp cố tình nhờ người đứng tên hộ.
“Những trường hợp cố tình nhờ người đứng tên hộ là vi phạm Pháp Luật, đòi hỏi thanh tra pháp nhân và thanh tra rất kỹ lưỡng mới có thể phát hiện, hoặc là các cơ quan chức năng có quá trình điều tra mới phát hiện được những hành vi sở hữu chéo này. Các vi phạm về giới hạn sở hữu cũng như sở hữu chéo đã được xử lý một bước, tuy nhiên vẫn còn một số các hiện tượng như Đại biểu Quốc hội nêu. Nguyên nhân của tình trạng này là do việc thoái vốn của các cổ đông thời gian qua cũng có những khó khăn nhất định do chưa tìm được đối tác để mua lại phần vốn đó.”
Một số khó khăn vướng mắc được nêu ra tại diễn đàn Quốc hội là, việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành với quy mô lớn có thể gây tổn thất cho các TCTD và các doanh nghiệp nhà nước, vì có nhiều doanh nghiệp nhà nước sở hữu cổ phần tại các TCTD. Việc thoái vốn cũng liên quan đến điều kiện thị trường và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nhiều nhà đầu tư cũng có khó khăn về nguồn vốn, gây cản trở việc đẩy nhanh tiến độ thoái vốn.
Để khắc phục và xử lý vấn đề sở hữu chéo, tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng đang trình Quốc hội, NHNN đã sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan như khái niệm “người có liên quan” để tạo cơ sở xác định được cổ đông đích thực và cổ đông hưởng lợi cuối cùng; Tăng thẩm quyền và trách nhiệm của NHNN trong việc kiểm soát các cổ đông và nhóm các cổ đông lớn.
NHNN cũng đã tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung các tiêu chuẩn, điều kiện đối với chức danh chủ tịch hội đồng quản trị, hội đồng thành viên và ban điều hành của các TCTD theo hướng rất chặt chẽ. Tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung các quy định về giới hạn sở hữu cổ đông tại TCTD cổ phần nhằm đại chúng hóa hoạt động của TCTD và hạn chế sự thao túng TCTD của các cổ đông chi phối.
“Chúng tôi đã tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung đưa vào dự thảo luật các quy định về góp vốn và mua cổ phần của các tổ chức tín dụng. Chúng tôi tin rằng nếu dự thảo luật được Quốc hội thông qua thì việc sở hữu chéo sẽ được xử lý một cách triệt để và chặt chẽ, minh bạch hơn. Bên cạnh đó, nhằm xử lý có hiệu quả tình trạng sở hữu chéo và nắm cổ phần không đúng các quy định của Pháp Luật chúng tôi cũng đã tăng cường công tác thanh tra và kiểm tra việc chấp hành các quy định của Pháp Luật về góp vốn, sở hữu vốn, chuyển nhượng vốn, đầu tư tài chính, cho vay để qua đó nâng cao hiệu quả giám sát của cổ đông và người có liên quan trong việc sở hữu và chuyển nhượng cổ phần của tổ chức tín dụng”, Thống đốc Lê Minh Hưng nói.
Đồng thời, NHNN kiên quyết xử lý nghiêm những vi phạm về sở hữu cổ phần, cổ phiếu của các TCTD; chỉ đạo các TCTD trong quá trình thực hiện Đề án 1058 của Thủ tướng Chính phủ phải xây dựng đề án cơ cấu lại của TCTD, trong đó phải có nội dung và có lộ trình để khắc phục triệt để những vấn đề còn vi phạm sở hữu cổ phần cũng như cổ đông.
Nói về tình trạng nợ xấu trong hệ thống các TCTD hiện nay, Thống đốc cho biết số liệu cập nhất đến cuối tháng 9 năm 2017 là tỷ lệ nợ xấu nội bảng của các tổ chức tín dụng ở mức 2,34%, giảm so với 2,46% vào cuối năm 2016. Nhưng nếu đánh giá thận trọng một số khoản nợ có thể tiềm ẩn trở thành nợ xấu cộng với nợ xấu nội bảng và nợ xấu đã bán cho công ty VAMC mà chưa xử lý được, thì nợ xấu và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng đến cuối tháng 9/2017 khoảng 566 nghìn tỷ đồng, giảm hơn so với con số 600 nghìn tỷ đồng vào cuối năm 2016 đã báo cáo đại biểu tại kỳ họp thứ 3. Như vậy, tỷ lệ nợ xấu, các khoản tiềm ẩn trở thành nợ xấu so với tổng dư nợ cho vay vào cuối tháng 9/2017 là mức 8,61%, giảm so với con số 10,08% cuối năm 2016
