Mỗi tháng bán chục tấn thuốc
Vừa rời khỏi trung tâm thành phố Tuyên Quang, hỏi nhà ông lang Lục Xuân Út, nổi tiếng chữa các bệnh về xương khớp, gút, hầu như ai cũng biết và chỉ dẫn cụ thể thôn, bản, dù nhà ông lang này tận huyện Yên Sơn, cách thành phố gần chục cây số. Tiếng tăm ông lang Út ở miền gái đẹp này quả thực nổi như cồn. Có lẽ, quá nhiều người hỏi đường tìm đến cái địa danh ấy và phần lớn là đi lấy thuốc.
Vòng vèo  trong làng, nhấp nhô lên dốc mấy lần qua những mỏm đồi thấp, thì tìm thấy nhà ông lang Út. Biển chỉ đường với cái mũi tên cắm ở những ngã rẽ hoang vắng.

Ông lang Út và dây huyết đằng kỳ quái Căn nhà sàn của lang Út nằm trên mỏm một quả đồi, phóng tầm mắt nhìn thấy sông Lô. Sân ngõ tràn ngập ô tô, đủ các loại biển xanh, đỏ, trắng, mãi Hà Nội, Nam Định, Ninh Bình... Danh tiếng ông lang người Giáy rất “âm thầm” mà vang xa khủng khiếp như vậy, thì cũng phải công nhận bài thuốc của ông lang này hiệu nghiệm.
Bước chân lên nhà sàn, tôi càng choáng ngợp, khi cả một gian phòng rất rộng, có tới cả trăm tải thuốc, chất ngất. Thấy tôi kêu thuốc gì mà chất như núi thế này, ông lang Út bảo còn nhiều ở chỗ khác nữa. Rồi ông tiếp tục mở kho thuốc ở phòng bào chế dưới tầng hầm ngôi nhà sàn khổng lồ cho tôi xem.
Theo ông lang Út này, thì có tới ngót chục tấn thảo dược đã sơ chế, là lượng nguyên liệu chuẩn bị sẵn cho bệnh nhân. Các kho chứa nguyên liệu ở huyện Na Hang đến cả chục tấn thảo dược nữa. Đến bệnh viện đông y của một tỉnh cũng không tiêu thụ lượng thảo dược lớn khủng khiếp như thế này.
Ông lang Út bảo: “Cậu nhìn xem, xe to xe con từng đoàn kéo nhau lên chở thuốc thế này, thì mấy tấn kia được mấy ngày thì hết.
Thuốc của tôi dạng thô, mỗi thang thuốc nặng 3-4kg, nên số lượng tính bằng tấn cũng không nhiều đâu. Cả kho được vài ngàn thang thôi mà, chả mấy mà hết nhẵn, vì bệnh nhân đông lắm.

Ông lang Út lấy thuốc trong rừng  Các bệnh về xương khớp mỗi ngày thêm phức tạp, đa dạng, trẻ hóa. Thuốc Tây thì chỉ giảm đau, kháng viêm, không những không chặn được bệnh, mà còn khiến bệnh nặng thêm, ảnh hưởng xấu cả đến gan, thận.
bệnh nhân mắc bệnh xương khớp sau khi đã điều trị bằng phương pháp Tây y, thì mới nhận ra rằng, cây cỏ mới thực sự cứu cánh cho họ, thế là người nọ mách người kia, người dân khắp cả nước lấy thuốc của tôi dùng.
Để mọi người đỡ phải đi lại vất vả, tôi phải gửi thuốc cả ở Hà Nội, Sài Gòn, Cần Thơ. Cứ vài hôm lại một xe tải chở thuốc từ nhà tôi xuống Hà Nội. Có tháng, tôi cung cấp cho bệnh nhân đến chục tấn thuốc".
Tôi hỏi ông lang Út: "Thuốc của ông có chữa khỏi được thoái hóa xương khớp không mà tiêu thụ nhiều như thế?". Ông lang Út bảo: "Những bài thuốc đông y tuy không thể chữa khỏi hẳn bệnh thoái hóa xương khớp của người già, nhưng có thể ngăn chặn nó và chặn đứng sự nặng thêm của căn bệnh này.
Chỉ cần có tác dụng giảm sự tiến triển của thoái hóa, hoặc ngăn chặn thoái hóa, cũng là tốt lắm rồi. Với bệnh thoái hóa xương khớp của người trẻ, dẫn đến thoát vị địa đệm, với nguyên nhân do môi trường làm việc, tư thế vận động, không phải thoái hóa do tuổi già, thì hiệu quả của cây cỏ rất cao, có thể chữa khỏi được hoàn toàn”.
Thầy lang của vua Mèo
Ông lang Lục Xuân Út sinh năm 1964, là người Giáy chính cống. Tổ tiên sống ở vùng biên giới Trung Quốc và Việt Nam, cách Phó Bảng (Đồng Văn, Hà Giang) 6km. Các cụ kể lại, ngày trước, cộng đồng người Giáy sinh cư ở vùng biên giới, còn chưa phân biệt được lãnh thổ một cách rõ ràng. Vì thế, giờ đây, dòng họ của thầy lang Lục Văn Út sinh cư ở cả hai bên biên giới, vẫn đi về thường ngày.
Dòng họ Lục của ông lang Lục Xuân Út có nghề thuốc gia truyền từ xa xưa. Các cụ kể lại, thì họ Lục có nhiều bài thuốc quý. Mỗi ông lang có uy tín trong gia đình sở hữu một bài thuốc đặc trị, bốc thuốc cho nhân dân trong vùng. Trong số những bài thuốc đó, nổi bật là các bài thoái hóa xương khớp, viêm đa khớp, gút, giải độc, trị các bệnh về gan, tiêu u mỡ.
Ông nội của ông lang Lục Xuân Út lấy vợ, rồi di cư sang Đồng Văn sinh sống. Giỏi các bài thuốc quý, nên thường xuyên điều trị cho vua Mèo. Ông nội truyền nghề thuốc cho con trai Lục A Hủi, là bố đẻ của Lục Xuân Út. Cụ Hủi sinh năm 1917, vừa là thầy lang, chăm sóc sức khỏe cho vua Mèo Vương Chí Sình, vừa là thợ chăm sóc ngựa cho vua Mèo.

Ông lang Út với kho thuốc khổng lồ Ông Hủi tài hoa, giỏi thuốc, lấy hai vợ và sinh được tới 10 người con. Vợ cả của ông Hủi là người Trung Quốc, có với nhau 3 người con. Vợ hai là người gốc Nghĩa Hưng (Nam Định), theo bố di cư lên Đồng Văn. Bà hai sinh cho ông 7 người con. Thầy lang Lục Xuân Út là con út của bà hai.
Ông Lục A Hủi được bác Hồ giác ngộ, trở thành Việt Minh, tham gia tiễu phỉ. Ông cũng có công động viên, thuyết phục Vương Chí Sình theo cách mạng. Khi Đồng Văn Giải phóng, ông Lục A Hủi được giữ chức Chủ tịch huyện Đồng Văn. Tuy nhiên, do không biết chữ, ngay sau đó bị xuống chức phó chủ tịch.
Ông Lục A Hủi nắm tất cả các bài thuốc quý của dòng họ. Ngày đó, ông bốc thuốc cho nhà Vương và nhân dân trong vùng Đồng Văn, cả người Trung Quốc. Ông Hủi truyền cho con cả bài thuốc đặc trị các bệnh về gan, thận.
Anh thứ 7 của ông Út học được bài thuốc khớp và dạ dày. Anh cả làm chủ tịch xã Đồng Văn. Anh thứ 7 này sống ở huyện Na Hang. Cả hai ông đều giỏi bốc thuốc, nhưng không hành nghề, mà chỉ vào rừng nhổ cây thuốc cứu người miễn phí. bệnh nhân là những người quen biết, xóm làng.
Truyền nhân bài thuốc xương khớp, gout
Lục Xuân Út tuy là con út, nhưng tính nết nhanh nhẹn, lại có đam mê cây cối, nên được bố cho đi theo hái thuốc nhiều nhất. Hồi 6-7 tuổi, Út đã trèo vách đá như khỉ để lấy thuốc. Những cây thuốc ông Hủi lấy, toàn là kỳ hoa dị thảo, mọc hoang dã trên các vách núi đá dựng đứng.
Hồi lên 10 tuổi, Lục Xuân Út đã biết cả trăm cây thuốc quý. Những cây thuốc ấy đều được gọi theo tiếng Giáy, nên dù sau này nghiên cứu sách vở, anh cũng không biết tên khoa học nó là gì, đã từng được nghiên cứu hay chưa. Hầu hết các cây thuốc, khi anh mang cho các thầy thuốc Việt Nam, các nhà khoa học, nhà dược học, đều không biết chúng là cây gì.
Hồi thanh niên trai trẻ, Lục Xuân Út lang thang trong rừng suốt ngày. Anh chàng Út nhỏ thó, lùn tẹt, nhưng trèo đèo lội suối suốt ngày không mệt. Chỉ cần con dao quắm, Lục Xuân Út có thể đi liên miên cả năm trong rừng. 20 năm trước, Lục Xuân Út đi xuyên rừng từ Đồng Văn sang Mèo Vạc, vòng xuống Bắc Mê, sang Na Hang của Tuyên Quang để tìm thuốc. Lục Xuân Út phát hiện ở Na Hang và những khu rừng lân cận của Tuyên Quang có vô số cây thuốc quý chữa gút.