Bộ Công Thương đang xin ý kiến của các ngành chức năng về Dự thảo báo cáo Chính phủ biện pháp kiềm chế nhập siêu từ nay tới cuối năm, trong đó, Bộ này đề xuất tăng thuế nhập khẩu (NK) ô tô chở người dưới 15 chỗ từ 83% lên 91%, sớm bãi bỏ biện pháp kích cầu đối với ô tô nguyên chiếc từ 15 chỗ ngồi trở xuống, không giảm 50% thuế VAT và 50% phí trước bạ…

Lý giải cho đề nghị tăng thuế NK ô tô, theo Bộ Công Thương là do tình trạng NK đang có xu hướng tăng mạnh trở lại trong khi xuất khẩu (XK) hầu như không tăng, khiến nhập siêu trong 2 tháng 7 và 8 đã ở mức 3 tỷ USD (bằng 144% tổng mức nhập siêu 6 tháng đầu năm). Theo quy luật những tháng cuối năm, mức nhập siêu sẽ càng tăng mạnh, đặc biệt là các mặt hàng ô tô, điện thoại di động, thực phẩm… Bộ Công Thương cho rằng, việc tăng thuế NK với ô tô nguyên chiếc - một trong những tác nhân gây nhập siêu cao các năm - có thể góp phần kiểm soát nhập siêu ở mức trên 20% tổng kim ngạch nhập khẩu.

Tuy nhiên, theo quan điểm của Bộ Tài chính, chưa nên tăng thuế NK ô tô thời điểm này vì đây là mặt hàng nhạ‌y cả‌m, sẽ có tác động xấu tới thị trường. Chưa kể, theo lo ngại của Bộ này, trong bối cảnh sản xuất trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu, việc tăng thuế sẽ khiến giá xe tăng cao bất hợp lý mà thiệt hại cuối cùng vẫn là người tiêu dùng. Người tiêu dùng thì cho rằng, mức thuế NK hiện nay đã khá cao (83%), việc tăng thuế lên 91% sẽ khiến giá xe nhập về trong nước càng bất hợp lý nếu so về tương quan với giá xe cùng loại.

Các doanh nghiệp NK ô tô bức xúc cho rằng, để hạn chế nhập siêu giải pháp hiệu quả là tăng thuế NK linh kiện thay vì chỉ “đánh” vào thuế NK xe nguyên chiếc. Câu hỏi đặt ra là, phải chăng Bộ vừa muốn hạn chế nhập siêu lại vừa kiêm luôn bảo hộ các hãng xe liên doanh trong nước?

Cuối tháng 8 năm nay, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) trong văn bản gửi lên Bộ Công Thương đã bày tỏ lo ngại về sự cạnh tranh của xe NK. VAMA cho rằng, tỷ trọng xe NK so với tổng lượng xe đưa ra thị trường ngày càng tăng (từ mức 18% tháng 2/2009 lên 39% tháng 7/2009). Phải chăng, đề xuất tăng thuế của Bộ Công Thương xuất phát từ những phàn nàn này của VAMA?

Trước đó, hồi đầu năm nay, sau quyết định tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, VAMA cũng đã lên tiếng về tình trạng bi đát của thị trường ô tô và đề nghị hoãn loại thuế suất này đến hết 2009. VAMA có cái lý riêng khi cho rằng, nếu không có chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô trong nước, các nhà sản xuất, lắp ráp hiện nay sẽ buộc phải dừng sản xuất và chuyển sang xu thế NK xe nguyên chiếc.

Nhưng thực tế của hơn 10 năm thực hiện chính sách bảo hộ xe nội cho thấy, các liên doanh xe nội đã không làm được điều họ cam kết khi vào thị trường Việt Nam, đó là nội địa hóa. Ngay cả khi được ưu đãi bằng việc cấm xe nhập đã qua sử dụng, miễn giảm thuế TTĐB, đánh thuế NK với xe nhập ở mức chót vót, tỷ lệ nội địa hóa chung của ngành sản xuất xe trong nước vẫn chỉ xấp xỉ mức 10%.

Và thời điểm này, cho rằng xe nội tăng trưởng thấp, VAMA cũng đã liên tục đòi giãn thời gian hỗ trợ thuế suất với ô tô, theo đó Hiệp hội này đề nghị giãn thời gian hỗ trợ thuế giá trị gia tăng và lệ phí trước bạ đến hết năm 2010. Sức ép đối với xe nội (về quy mô thị trường, chính sách thuế) là có thật và không phải bây giờ mới có, song nếu tiếp tục chính sách bảo hộ nội địa hóa theo yêu cầu VAMA bằng các ưu đãi thuế, liệu sai lầm cũ có lặp lại? 

Trở lại đề xuất tăng thuế NK xe nguyên chiếc, một doanh nghiệp NK xe cho biết, thị trường xe nhập có dấu hiệu dư thừa do lượng xe nhập về nhiều nên các đại lý NK đang có xu hướng cạnh tranh ngầm về giá. Điều này đồng nghĩa với người tiêu dùng trong nước có cơ hội được mua xe rẻ hơn. Song nếu tăng thuế vào thời điểm này, các đại lý sẽ chớp thời cơ làm giá và tình trạng “sốt” xe chắc chắn lại tái diễn. Hạn chế nhập siêu những tháng cuối năm là cần thiết, song rất cần xem xét tác động của những biện pháp tăng thuế tới thị trường, có thể làm méo mó mặt bằng giá và cơ hội cho giới đầu cơ trục lợi. Chưa kể, việc tăng thuế với nhóm hàng nào (xe nguyên chiếc hay linh kiện) cũng cần tính toán kỹ để tránh làm lợi cho một nhóm đối tượng mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng./.