Thay vì giấu diếm như trước kia, Bắc Kinh quyết định “chơi bài ngửa”: Công khai kêu gọi các nước cùng sử dụng hệ thống căn cứ mới xây ở Biển Đông.

Thay đổi chiến thuật

Ngày 9/4, Trung Quốc bất ngờ công bố kế hoạch sử dụng các đảo nhân tạo mà nước này đang đẩy nhanh tiến độ bồi đắp và xây dựng tại Biển Đông. Theo đó, Bắc Kinh sẽ dùng các đảo này vào mục đích phòng thủ quân sự cũng như cung cấp các dịch vụ dân sự, hậu cần.

Lý do được Trung Quốc đưa ra để biện hộ cho hoạt động xây dựng này là khu vực Biển Đông hay có bão lớn, lại thường có nhiều tàu thuyền qua lại nên cần xây dựng nơi trú ẩn an toàn cho các phương tiện.

“Chúng tôi đang xây dựng chỗ trú ẩn, các phương tiện hỗ trợ cho hoạt động hàng hải, tìm kiếm cứu nạn cũng như công tác dự báo khí tượng thủy văn, đánh bắt cá và các hoạt động hành chính khác”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh nói tại cuộc họp báo.

Cũng tại cuộc họp, nữ phát ngôn này cho biết các đảo và bãi đá ngầm đang được bồi đắp sẽ được sử dụng cho mục đích phòng thủ quân sự. Tất nhiên, phòng thủ như thế nào và trong những trường hợp nào thì bà Hoa không nêu rõ.

Đây là lần hiếm hoi Trung Quốc công khai về kế hoạch sử dụng các đảo nhân tạo đang được nước này ráo riết cải tạo trên Biển Đông. Trước khi được xây dựng, đây chỉ là 7 bãi đá ngầm có diện tích rất nhỏ và thuộc chủ quyền của các nước khác trong khu vực. Sau nhiều tháng Trung Quốc ngang nhiên bồi cát, đắp bêtông, có bãi đã trở thành hòn đảo đủ lớn cho hàng chục công trình xây dựng, trong đó có cả đường băng sân bay và cảng nước sâu cho các tàu hải quân cỡ lớn.

Tất nhiên, để biện bạch cho hành động này Trung Quốc sẵn sàng viện ra hàng tá lý do và gán kèm với đó là những mục đích tốt đẹp như bà Hoa Xuân Oánh đã nêu ở trên. Hay như tuyên bố của Tư lệnh Hải quân Trung Quốc Ngô Thắng Lợi trong cuộc điện đàm trực tuyến mới đây với Đô đốc Jonathan Greenert, Tư lệnh các chiến dịch của Hải quân Mỹ.

“Việc Trung Quốc tiến hành xây dựng các đảo nhân tạo ở Biển Đông sẽ không đe dọa đến tự do hàng hải và hàng không ở khu vực. Ngược lại, sẽ nâng cao năng lực dự báo thời tiết, cứu hộ nhân đạo trên biển, giữ gìn an ninh và an toàn ở vùng biển quốc tế”, Tư lệnh Hải quân Trung Quốc khẳng định.

Như để minh chứng cho mục đích tốt đẹp của Bắc Kinh, viên tướng này còn chủ động mời Mỹ cùng sử dụng các công trình sau khi hoàn thành xây dựng.

“Sau này nếu có điều kiện thích hợp, Mỹ có thể sử dụng những công trình đó để tiến hành các hoạt động nhân đạo trên biển như chống hải tặc…”, Tướng Ngô Thắng Lợi nói.

Tuy nhiên, lời đề xuất bất ngờ của Trung Quốc với Mỹ không thể khỏa lấp những hoài nghi ăn sâu trong dư luận khu vực và thế giới khi xưa nay luôn tồn tại khoảng cách rất lớn giữa lời nói và việc làm của Trung Quốc.

Trung Quốc đang mưu đồ gì?

Khoan bàn đến nội dung, riêng cuộc đối thoại trực tuyến giữa Tư lệnh Hải quân Trung Quốc và Tư lệnh các chiến dịch của Hải quân Mỹ đã là động thái rất đáng chú ý.

Bởi đây là lần đầu tiên các tướng lĩnh cấp cao Mỹ và Trung Quốc tiến hành trao đổi theo hình thức này, mà theo lời ông Ngô Thắng Lợi là nhằm “tăng cường tin cậy lẫn nhau về quân sự” và “giảm bớt phán đoán sai giữa Hải quân hai nước”. Trong cuộc đàm thoại trực tuyến, hai bên đã trao đổi nhiều vấn đề nhạ‌y cả‌m, từ việc máy bay, tàu chiến Mỹ trinh sát ở cự ly gần, tới việc xây dựng các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Dưới góc nhìn của các chuyên gia Trung Quốc, đây là một việc làm cần thiết đối với cả Trung Quốc và Mỹ, trong bối cảnh hải quân hai nước ngày càng có nhiều khả năng “chạm trán” trên biển.

“Trung Quốc và Mỹ là hai nước lớn. Cơ hội Trung Quốc và Mỹ gặp nhau trên biển, nhất là biển xa, ngày càng nhiều. Cho nên rất cần quân đội và hải quân hai nước xây dựng lòng tin cũng như sự tin cậy lẫn nhau, mà trước tiên nên bắt đầu từ cấp lãnh đạo”, chuyên gia quân sự Doãn Trác nói.

Cơ sở để ông Doãn Trác đưa ra nhận định trên không nằm ngoài thực tế là những năm gần đây, Trung Quốc không ngừng tăng cường tiềm lực quốc phòng, nhất là năng lực hải quân, để tiến tới chiếm lĩnh các vùng biển xa và độc chiếm các vùng biển gần như Bắc Kinh từng ngang nhiên thể hiện trong cái gọi là bản đồ “đường 9 đoạn” chiếm hầu hết Biển Đông, hay thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông. Trong bối cảnh đó, quân đội Trung Quốc rất dễ “va” với hải quân Mỹ đang được tăng cường triển khai theo chính sách xoay trục an ninh sang châu Á – Thái Bình Dương, được chính quyền của Tổng thống Barack Obama ráo riết thúc đẩy từ cuối năm 2011 đến nay.

Trong khi đó, theo đánh giá chung của giới chuyên gia quân sự, hiện quân đội Trung Quốc còn thiếu cả về năng lực và các trang thiết bị quan trọng, do đó chưa thể “đọ sức” được với lực lượng hải quân Mỹ giàu kinh nghiệm và được trang bị cực kỳ tối tân. Ngay kể cả với Lực lượng phòng vệ Nhật Bản vốn nhiều năm không được đầu tư nâng cấp, hải quân Trung Quốc cũng khó lòng “địch nổi”.

Vì thế, việc Bắc Kinh đơn phương đẩy căng thẳng trong khu vực lên cao chỉ gây hại, chứ không có lợi cho nước này. Trung Quốc càng lấn bước, Mỹ càng có cớ thắt chặt liên minh quân sự với Nhật Bản và một số đồng minh khác. Các nước khác trong khu vực cũng phải tự tìm cách nâng cao năng lực phòng vệ của mình và một cuộc chạy đua vũ trang là điều khó tránh khỏi.

Trong tương lai, nếu căng thẳng vẫn tiếp diễn và đứng trước nguy cơ vượt tầm kiểm soát, các nước yếu hơn sẽ buộc phải liên kết với nhau để cùng chống lại sức mạnh của Trung Quốc, tương tự như cách Bắc Kinh và Mátxcơva đang củng cố liên minh để chống lại sức mạnh bá chủ của Mỹ.

Ý kiến mới đây của Tư lệnh Hạm đội 7 Hải quân Mỹ, Phó Đô đốc Robert Thomas, về việc Washington sẽ ủng hộ và hỗ trợ ASEAN thành lập lực lượng tuần tra chung ở Biển Đông, hay việc Mỹ và Nhật Bản nhất trí sẽ đẩy mạnh tuần tra chung ở biển Hoa Đông, thực sự là “đòn chí mạng” đối với tham vọng của Bắc Kinh và buộc nước này phải tìm cách thay đổi chiến thuật để thích ứng. Đó là mời gọi các nước, trước tiên là Mỹ, cùng sử dụng các đảo nhân tạo trên Biển Đông để dễ bề hợp thức hóa việc xây dựng và sử dụng các thực thể này. Cũng như những lần trước đây, Trung Quốc vẫn đang tìm mọi cách kéo thế giới vào cuộc chơi của mình thông qua chiến thuật đặt mọi việc vào "sự đã rồi".  Tuy nhiên, mọi sự điều chỉnh hay thay đổi chiến thuật của Trung Quốc đều không “qua mắt” được dư luận khu vực cũng như thế giới. Trong phản hồi ngay sau khi nhận được đề xuất bất ngờ của Trung Quốc, Tư lệnh các chiến dịch của Hải quân Mỹ, Đô đốc Jonathan Greenert, đã thẳng thừng từ chối và lưu ý thêm rằng Mỹ coi đề xuất của Tư lệnh Hải quân Trung Quốc Ngô Thắng Lợi là “đề nghị không chính thức”. Đô đốc Greenert còn hối thúc Hải quân Trung Quốc minh bạch ý định của nước này trong việc sử dụng đảo (trong các vùng biển khu vực).

Trong khi đó, các nước trong khu vực và giới phân tích quân sự cũng đang dõi theo “nhất cử, nhất động” của Bắc Kinh để có thể “giải mã” được chiến thuật tiếp theo của nước này sau hàng loạt động thái gây mất lòng tin và lo lắng cho các nước trong khu vực.