PV: Trung Quốc đưa giàn khoan HD981 cùng nhiều tàu thuyền xuống vùng biển của Việt Nam gây căng thẳng trong khu vực. Ông nhìn nhận tình hình hiện nay như thế nào?

Giáo sư Kumao Kaneko: Thực ra vấn đề này đã tồn tại từ lâu. Đó là vì Trung Quốc luôn coi biển Đông là của mình. Trung Quốc đòi hỏi quyền lợi trên gần như toàn bộ biển Đông và cả biển Hoa Đông. Đó là điều khó chấp nhận. Trung Quốc luôn cho rằng những điều mình nói là đúng. Đương nhiên Việt Nam cũng luôn khẳng định lập trường đúng đắn của mình.

Nhìn trên bản đồ ta có thể thấy khu vực đó gần Việt Nam hơn hẳn so với Trung Quốc. Theo những suy nghĩ bình thường, Việt Nam rõ ràng có quyền đối với vùng biển này. Nhưng Trung Quốc căn cứ theo luật pháp trong nước để đơn phương tuyên bố toàn bộ các hòn đảo ở biển Đông là của mình. Điều này rút cuộc lại mâu thuẫn với luật pháp quốc tế.

Có cách giải quyết vấn đề bằng chiến tranh nhưng đây là cách phải tránh bằng mọi giá. Cách khác là đưa ra tòa án. Nhưng Trung Quốc phản đối đưa vấn đề ra Tòa án tư pháp quốc tế nên phân xử tại tòa không thực hiện được. Có thể nói đây là vấn đề rất khó, nếu xử lý không khéo sẽ dẫn đến chiến tranh. Nhưng nếu cứ im lặng thì Trung Quốc sẽ càng lấn tới.

PV: Trước thái độ gây hấn của Trung Quốc, Việt Nam đã phản đối mạnh mẽ qua đường ngoại giao. Còn trên thực địa Việt Nam kiên quyết ngăn chặn bằng tàu dân sự chứ không sử dụng tàu của hải quân. Ông đánh giá thế nào về phản ứng của Việt Nam.

Giáo sư Kumao Kaneko: Cách làm của Việt Nam là chính xác và theo tôi ngoài ra không còn cách nào khác. Trung Quốc đang huy động tàu chiến. Nếu Việt Nam cũng sử dụng tàu của hải quân sẽ dễ dẫn đến xung đột.

Tôi nghĩ rằng dù Trung Quốc đang có các hành vi khiêu khích, gây hấn nhưng họ cũng không muốn khơi mào chiến tranh. Việt Nam cần tiếp tục phản đối mạnh mẽ và dùng tàu dân sự cản trở hoạt động của giàn khoan của Trung Quốc.

Nhật Bản cũng chỉ sử dụng lực lượng tuần duyên mà thôi.

PV: Trong những ngày qua, cộng đồng thế giới đã phản đối mạnh mẽ hành động đơn phương gây hấn của Trung Quốc? Theo ông sự phản đối này có tác dụng không?

Giáo sư Kumao Kaneko: Việc thể hiện thái độ mạnh mẽ là đương nhiên và cần tiếp tục thể hiện thái độ mạnh mẽ hơn nữa. Trung Quốc đang sử dụng sức mạnh để thực hiện tham vọng của mình. Nếu cứ để nguyên thế, tình hình sẽ càng căng thẳng hơn. Các nước liên quan như Nhật Bản, Việt Nam, Philippines, Mỹ cần cùng nhau lên tiếng để tạo ra áp lực và tiếng nói phản đối mang tính quốc tế. Cần phải dựa theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hiệp Quốc để giải quyết vấn đề chủ quyền, dựa trên chủ quyền để khai thác dầu và khí đốt. Cách làm của Trung Quốc đi ngược lại luật pháp quốc tế. Chúng ta phải nói thật rõ ràng đều đó.

Trung Quốc sử dụng chiến thuật nhích dần từng bước để xem phản ứng của các nước liên quan. Đó cách làm đặc trưng của Trung Quốc nhưng nó sẽ khiến vị thế của nước này xấu đi.

PV: Tuy nhiên Trung Quốc vẫn tiếp tục hành vi sai trái của mình. Liệu có cách nào ngăn được Trung Quốc không?

Giáo sư Kumao Kaneko: Trung Quốc ít khi để ý lời người khác nói mà toàn hành động đơn phương. Tuy nhiên, dù sao Trung Quốc vẫn phải để ý đến tiếng tăm của mình trên trường quốc tế. Vì vậy, việc các nước cùng nhau phản đối Trung Quốc rất quan trọng. Cần kêu gọi châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ để tất cả các nước cùng lên tiếng phản đối Trung Quốc. Cũng cần phải đưa vấn đề này ra Liên Hiệp Quốc. Phải nói là tình hình hiện nay rất nguy hiểm. Việt Nam cần tuyên truyền thật mạnh những điều Trung Quốc làm để tranh thủ sự ủng hộ của các nước nhằm sử dụng sức mạnh ngoại giao gây sức ép lên Trung Quốc.

PV: Xin cảm ơn ông