Chậm tiến độ thu phí không dừng: Nhiều địa chỉ nhận trách nhiệm
Bộ GTVT đang xin ý kiến các bộ, ngành dự thảo thừa ủy quyền Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc triển khai hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ điện tử theo hình thức tự động không dừng (ETC). Trong đó, bộ này nêu khó khăn về pháp lý do những quy định trước đây, đồng thời thẳng thắn nhìn nhận trách nhiệm.
Nhiều nguyên nhân dẫn đến chậm trễ
Bộ GTVT cho biết dự án ETC được chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn 1 (BOO1) có tổng 44 trạm thu phí với 26 trạm trên quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh (đoạn qua Tây Nguyên), 18 trạm trên các tuyến cao tốc và các quốc lộ khác. Dự án này do Công ty cổ phần VETC triển khai thực hiện. Đến nay đã lắp đặt, vận hành 40/44 trạm.
Bốn trạm chưa thực hiện thuộc các tuyến cao tốc do Tổng Công ty đầu tư và phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) quản lý.
Nguyên nhân do vướng mắc về nguồn vốn đầu tư hệ thống thiết bị tại trạm (do hiệp định vay vốn hết hạn và việc chuyển VEC về Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp ảnh hưởng đến tiến độ triển khai tại các dự án do VEC quản lý).
Dự án ETC giai đoạn 2 (BOO2) gồm 33 trạm. Bộ GTVT đã tổ chức đấu thầu rộng rãi và lựa chọn liên danh nhà đầu tư do Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) đứng đầu.
BOO2 gặp khó khăn do Viettel không thành lập được doanh nghiệp dự án vì vướng quy định và liên danh các nhà đầu tư chưa thống nhất tỉ lệ góp vốn. Sau nhiều buổi làm việc, hiện nay liên danh nhà đầu tư thống nhất Viettel nắm tỉ lệ góp vốn 86%.
Đối với các trạm BOT do địa phương quản lý, hiện có 7/19 trạm vẫn chưa hoàn thành.
Theo Bộ GTVT, việc chậm trễ dự án ETC ngoài các nguyên nhân trên còn do hành lang pháp lý điều chỉnh việc triển khai ETC chưa hoàn chỉnh dẫn đến các bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện.
Nhiều dự án BOT sụt giảm doanh thu so với phương án tài chính, chưa được tăng phí theo lộ trình tại hợp đồng. Doanh thu thực tế dự án ETC cũng không được như phương án tài chính dẫn đến khó khăn cho nhà đầu tư dự án.
“Bên cạnh đó, các chủ phương tiện vẫn có thói quen sử dụng tiền mặt nên số lượng dán thẻ E-Tag thấp (khoảng 800.000-900.000 xe), chưa phát huy được hiệu quả” - Bộ GTVT lý giải.
Ngoài ra, hợp đồng BOT đã ký trước đây không có chủ trương áp dụng ETC nên cần ký phụ lục hợp đồng BOT đối với tất cả nhà đầu tư BOT. Quá trình đàm phán, ký kết phụ lục hợp đồng các dự án phát sinh nhiều vướng mắc, khó khăn làm ảnh hưởng đến tiến độ dự án.
“Quy định về trình tự, thủ tục triển khai lựa chọn nhà đầu tư dự án PPP rất phức tạp, dẫn đến thời gian tổ chức lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án BOO2 mất 10 tháng...” - Bộ GTVT nhấn mạnh.
Bộ GTVT cho hay đơn vị vừa quyết định thành lập tổ công tác thực hiện dự án thu phí tự động không dừng. Theo đó, tổ công tác gồm 20 thành viên do Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ làm tổ trưởng.
Tổ công tác có nhiệm vụ giúp bộ trưởng Bộ GTVT chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện ETC. Từ đó đảm bảo tiến độ, chất lượng, kết nối liên thông toàn hệ thống.
Thẳng thắn nhận trách nhiệm
Trong dự thảo, Bộ GTVT thẳng thắn nhận trách nhiệm về việc triển khai thực hiện ETC chậm trễ. Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp chịu trách nhiệm chỉ đạo VEC triển khai hệ thống ETC tại các dự án cao tốc do VEC quản lý. UBND các tỉnh, TP trực thuộc trung ương chịu trách nhiệm triển khai hệ thống ETC tại các trạm do địa phương quản lý.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ GTVT đã chủ trì ba buổi họp, chỉ đạo thứ trưởng, các cơ quan, đơn vị có liên quan rà soát, kiểm điểm đánh giá trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc chậm tiến độ triển khai hệ thống ETC.
Kết quả, tám tập thể thuộc Bộ GTVT có liên quan đều nghiêm túc kiểm điểm theo chức năng, nhiệm vụ được phân công. Trong đó, bốn đơn vị trực tiếp liên quan đến quá trình triển khai thực hiện dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc và rút kinh nghiệm.
Về cá nhân, bộ trưởng Bộ GTVT và thứ trưởng phụ trách kiểm điểm tự nhận hình thức nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thực hiện hệ thống ETC.
“Ngoài ra, 30 cá nhân thuộc các cơ quan, đơn vị có liên quan có bản kiểm điểm trách nhiệm liên quan đến việc chậm tiến độ. Trong đó, chín cá nhân nhận hình thức rút kinh nghiệm. Sáu cá nhân thuộc bốn đơn vị liên quan trực tiếp tới dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc, rút kinh nghiệm…” - dự thảo của Bộ GTVT nêu rõ.
Quyết tâm hoàn thành trong năm 2020
Bộ GTVT cho rằng hiện nay những khó khăn, vướng mắc cơ bản được giải quyết. Thủ tướng cũng đã chỉ đạo các đơn vị liên quan xây dựng lộ trình, giải pháp triển khai thực hiện đảm bảo mục tiêu cơ bản hoàn thành hệ thống ETC trong năm 2020.
Để làm được như trên, Bộ GTVT cho biết sẽ bổ sung quy định chế tài, bao gồm cả việc dừng thu phí đối với trạm BOT không thực hiện việc triển khai ETC đúng tiến độ yêu cầu.
Về khó khăn tài chính, Bộ GTVT cũng đã đề xuất giải pháp. Cụ thể, trong trường hợp việc trích chi phí ETC không đảm bảo tính khả thi theo phương án tài chính, cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ xem xét, quyết định việc tiếp tục thu phí tại một số trạm thu phí sau khi hết thời gian thu phí hoàn vốn cho các dự án để hoàn vốn cho dự án ETC.
Bên cạnh đó, đề xuất bổ sung trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước trong việc phối hợp, hướng dẫn các nghiệp vụ liên quan đến thanh toán điện tử liên ngân hàng...
“Ngoài ra, Chính phủ kiến nghị Quốc hội đẩy nhanh việc ban hành, điều chỉnh các văn bản quy phạm Pháp Luật về hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP), phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện Việt Nam. Sớm ban hành Luật Đầu tư đối tác công tư…” - dự thảo Bộ GTVT nêu rõ.
