Năm 2007, người dân ở một ngôi làng nhỏ thuộc tỉnh Sơn Tây khi đang tưới ruộng đã vô tình phát hiện trên mặt đất có một "hố đen không đáy", bên cạnh còn vương vãi nhiều mảnh đá, gốm. Mọi người đoán rằng đây không phải một cái hố bình thường nên đã lập tức liên hệ các ban ngành liên quan.

Khi đến hiện trường, các chuyên gia đã phát hiện dưới hố có một ngôi mộ cổ và các hố này do những tên trộm mộ đào lên. Trong quá trình đánh cắp đồ tùy táng, chúng đã làm rơi vãi vài mảnh gốm bên ngoài miệng hố. 

Tổng cộng có 5 lỗ đen được người dân tìm thấy. Vị trí của ngôi mộ cổ này thuộc khu bãi đất cao. Nơi đây có địa hình bằng phẳng, toàn bộ nền đất được nâng cao và còn được bao quanh bởi những vách đá dựng đứng. Dưới chân gò đất còn hội tụ hạ nguồn 2 con sông lớn, được gọi chung là Đại Hà Khẩu - cửa sông lớn.

Theo phong thủy, vị trí này chính là một báu vật, nhiều khả năng chôn cất những ngôi mộ lớn.

Bí mật dưới hố đen

Đoàn khảo cổ trong lần đầu tiên khám phá lăng mộ đã khai quật được 6 ngôi mộ. 

Năm 2008, đoàn khảo cổ tổ chức điều tra lần thứ hai này, phát hiện khu mộ này thực ra rộng tới 40.000m2, có thể có hơn 1.000 ngôi mộ cổ được chôn ngay phía dưới.

Đội khảo cổ vui mừng khôn xiết vì đây có thể là khu ngôi mộ lớn của cả một vương quốc cổ đại và các dữ kiện đã chứng minh rằng quả đúng là như vậy. Mãi đến tháng 7/2020, cuộc khảo cổ của ngôi mộ này mới hoàn tất. Chính xác có tới hơn 2.200 ngôi mộ cổ đã được khai quật ở khu vực Đại Hà Khẩu này.

Khu di tích Đại Hà Khẩu được nhóm khảo cổ nghiên cứu miệt mài trong suốt 12 năm từ 2008-2020. Ảnh: NetEase

Nhóm khảo cổ đã kiểm tra các đồ vật mai táng và tìm thấy rất nhiều đồ đồng. Trong lịch sử, hầu hết đồ đồng đều có từ thời nhà Thương và nhà Chu, từ âu đựng thức ăn bằng đồng, bình uống rượu đến xe ngựa trong lăng mộ này đều mang bóng dáng của thời Tây Chu.

Vỏ ngao và vỏ sò được chôn trong lăng mộ cũng chính là phong tục mai táng của các triều đại nhà Thương và nhà Chu. Điều đáng nói là nhóm khảo cổ còn phát hiện ra một con chim bằng sứ với hình dáng rất kỳ lạ. Đây là chủng chim Điểu Hoà - trước nay chưa từng thấy trong các mẫu hình dùng trang trí.

Đây là loại hiện vật có hình dạng mới trong số các đồ đồng hiện được khai quật trên toàn lãnh thổ Trung Quốc. Ban đầu họ cho rằng đây là một loại bình đựng rượu nhưng giả thuyết bị bác bỏ bởi bình không có vòi rót rượu.

Chiếc bình gây tranh cãi được tìm thấy trong ngôi mộ cổ hóa ra không phải dùng để đựng rượu. Ảnh: NetEase

Theo các chuyên gia, chiếc bình hình chim này không dùng đựng rượu mà là vật dùng để rửa tội cho những người tham gia các hoạt động nghi lễ lớn như tế lễ, yến tiệc. Người tham gia sẽ đổ nước từ bình vào tay để rửa tay.

Di sản này sau đó đã được quốc gia công nhận là di tích văn hóa cấp I, thuộc hạng vô cùng quý giá. Ngoài ra, tuổi của ngôi mộ cổ này cũng đã thêm vào những mảnh ghép còn trống trong sử sách Trung Hoa.

Các chuyên gia xác định 2.200 ngôi mộ này là nhóm lăng mộ của một tiểu vương quốc nằm dưới quyền vương triều nhà Tấn. Người thống trị tối cao ở đây được gọi là bạo chúa với danh "Tấn Hầu" - hầu tước nhà Tần.

Đây là một phát hiện khảo cổ quan trọng bởi sử sách Trung Quốc không có ghi chép rõ ràng về đất nước này.Các tài liệu cổ có thể đã bị thất lạc theo thời gian hoặc vương quốc này quá nhỏ và không mang nhiều dấu ấn lịch sử nên không đủ sức hút để các nhà sử học cổ đại ghi chép.