Dự thảo này có phần nói về tiến trình xây dựng bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (CoC). Giám đốc vụ ASEAN của Myanmar (nước chủ tịch ASEAN năm nay), ông Aung Lin nói với VOA rằng mỗi thành viên của khối có nghĩa vụ giữ bí mật các tài liệu.
“Chúng tôi phân phát các dự thảo trước cho các thành viên ASEAN để lấy ý kiến của họ. Mỗi thành viên của hiệp hội phải có nhiệm vụ giữ bí mật cho dự thảo đến khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh. Tuy nhiên, dự thảo có thể được thay đổi sau khi thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh hoặc theo ý chí của Myanmar”.
Trước đó, đài VOA nhận được dự thảo tuyên bố này từ một quan chức chính phủ thuộc ASEAN (không nêu danh tính) ngày 5.11. Dự thảo này viết ở thì quá khứ, như thể hội nghị thượng đỉnh ASEAN và thượng đỉnh Đông Á tại Myanmar đã kết thúc.
Dự thảo này là một thông cáo chung thường công bố vào lúc kết thúc hội nghị thượng đỉnh của ASEAN, thúc giục các thành viên ASEAN giải quyết hòa bình các tranh chấp của họ với Trung Quốc.
Trong dự thảo có đoạn ghi rằng: "Chúng tôi bày tỏ mối quan ngại về tình hình gần đây ở Biển Đông, trong đó có sự gia tăng căng thẳng trong khu vực. Chúng tôi tái khẳng định tầm quan trọng của sự hợp tác khu vực trong việc duy trì hòa bình và ổn định, thúc đẩy an ninh và an toàn hàng hải, tự do hàng hải, bao gồm cả các chuyến bay bên trong và ngang qua Biển Đông".
Dư thảo còn nói thêm: “Chúng tôi tái khẳng định cam kết chung của các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc đối với hòa bình, ổn định và an ninh hàng hải; thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DoC). Chúng tôi ghi nhận những tiến bộ của các cuộc đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (CoC) và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì tiến độ đàm phán và làm việc khẩn trương hướng tới việc sớm đạt được CoC".
Dự thảo còn có phần ASEAN đồng lòng lên án tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS), chỉ trích Triều Tiên vi phạm nghị quyết Liên Hiệp Quốc khi tiếp tục thử tên lửa.
Tàu hải giám của Trung Quốc (trái) hung hãn lao đến đâm tàu kiểm ngư KN-768 của Việt Nam ngày 16.6.2014 trên vùng biển Hoàng Sa của Việt Nam, nơi Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981, gây căng thẳng cho cả khu vực. Giàn khoan này dù đã rút đi vào giữa tháng 7.2014 nhưng tình hình căng thẳng trên Biển Đông vẫn chưa lắng dịu - Ảnh: Độc Lập
Trung Quốc và ASEAN đã làm việc hơn 10 năm nay để cố đạt được CoC nhưng tiến triển còn xa vời. Hai bên mới chỉ đạt được DoC hơn một thập kỷ trước.
Trung Quốc vẫn tuyên bố chỉ đàm phán song phương về các tranh chấp và bác bỏ việc quốc tế hóa vấn đề này.
Một học giả tại Đại học Leeds (Anh) nói với đài VOA rằng chưa chắc CoC đã đạt được trong vài năm tới, lý do là Biển Đông là vấn đề nhạy cảm với một số nước, và họ không muốn làm tổn hại mối quan hệ với Trung Quốc là một đối tác thương mại quan trọng.
Tuy nhiên ông Achmad Rizal Purnama, bí thư thứ nhất của Đại sứ quán Indonesia ở Washington, Mỹ, lại nói với VOA rằng Trung Quốc và ASEAN đang muốn kết thúc đàm phán CoC sớm hơn dự kiến, và hội nghị thượng đỉnh ASEAN cùng các hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo khác trên thế giới sẽ tạo một cơ hội tốt để giải quyết vấn đề cấp bách mà cả khu vực và thế giới phải đối mặt.
